دامداری یکی از مشاغل پرزحمت اما سودآور در حوزه مواد غذایی و زیرمجموعه‌ای از تولید محصولات دامی محسوب می‌شود. با این حال، بسیاری از دامداران به دلیل بی‌توجهی به اصول علمی و مدیریتی در پرورش دام، متحمل خسارت‌های مالی قابل توجهی می‌شوند. این اشتباهات می‌توانند از انتخاب نژاد دام گرفته تا تغذیه، بهداشت، شرایط محیطی دامداری و حتی مسائل مدیریتی آن را شامل شوند. در این مقاله به بررسی اشتباهات رایج در نگهداری دام می‌پردازیم تا بتوانید با شناخت این خطاها از ضررهای احتمالی جلوگیری کنید.
مشکلات مربوط به نژاد و انتخاب دام برای دامداری
انتخاب نژاد دام یکی از نخستین و مهم‌ترین تصمیماتی است که می‌تواند مسیر موفقیت یا شکست یک دامداری را مشخص کند. اول کار باید هدف خود را از دامداری مشخص کنید. زیرا نژاد شیرده و گوشتی دام با یکدیگر متفاوت است. به همین دلیل بسیاری از دامداران بدون تحقیق کافی، دام‌هایی را خریداری می‌کنند که با شرایط اقلیمی یا اهداف تولیدی‌شان سازگار نیستند.
انتخاب نژاد نامناسب برای شرایط اقلیمی
یکی از اشتباهات پرتکرار، خرید نژادهایی است که با آب‌وهوا و اقلیم منطقه سازگار نیستند. به عنوان مثال، پرورش گاوهای شیری با نژادهای اروپایی در مناطق گرم و خشک، منجر به کاهش تولید شیر و افزایش بیماری‌های دامی می‌شود. انتخاب نژاد بومی یا نژادهای اصلاح شده برای شرایط محلی، هم هزینه‌های درمانی را کاهش می‌دهد و هم بازدهی اقتصادی بالاتری دارد.
خرید دام بدون شناسنامه و سوابق بهداشتی
برخی از دامدارها، دام خود را بدون تحقیق و بررسی و صرف معرفی آشنایان خریداری می‌نمایند اما باید توجه داشت که بسیاری از ضررهای مالی ناشی از خرید دام‌های بیمار یا دام‌های بدون سوابق بهداشتی مشخص است. دام بدون شناسنامه می‌تواند ناقل بیماری‌های خطرناک باشد و هزینه‌های درمانی زیادی بر دامدار تحمیل کند. برای خرید دام، توجه شما را به لیست زیر جلب می‌کنیم:
- بررسی شناسنامه و کارت واکسیناسیون دام
- خرید از مراکز معتبر و مورد تأیید
- معاینه دام توسط دامپزشک قبل از خرید
اشتباهات رایج در تغذیه دام
تغذیه یکی از ستون‌های اصلی پرورش دام است. تغذیه با خوراک اشتباه، تغذیه به میزان کم و یا زیاد، در نهایت موجب بیماری و تلفات سنگین می‌شود. اشتباه در این بخش نه تنها باعث کاهش تولید شیر و گوشت شده، بلکه زیان جبران ناپذیری برای فعالیت اقتصادی ما، ایجاد می‌کند.
استفاده از خوراک بی کیفیت و نامناسب
برخی دامداران برای کاهش هزینه‌ها از خوراک ارزان و بی‌کیفیت استفاده می‌کنند. اما این اقدام در بلندمدت باعث بیماری‌های گوارشی، کاهش رشد و افت کیفیت محصولات دامی می‌شود. استفاده از علوفه تازه، مکمل‌های معدنی و جیره متعادل می‌تواند بازدهی را چند برابر کند. پس بهتر است دامداران قبل از خریداری خوراک دام، از سلامت و کیفیت آن اطمینان حاصل نموده و بهترین و باکیفیت‌ترین خوراک را از مراکز معتبر تهیه نمایند.
عدم تنظیم برنامه غذایی متعادل
هر دام با توجه به سن، وزن، وضعیت تولید و شرایط محیطی نیاز غذایی متفاوتی دارد. نبود یک برنامه غذایی اصولی منجر به سوءتغذیه یا پرخوری می‌شود که هر دو برای دام مضر هستند. برای جلوگیری از بروز این قبیل مشکلات، دامداران باید به موارد زیر توجه داشته باشند:
- تنظیم جیره غذایی با مشورت کارشناس تغذیه دامی
- استفاده از کنسانتره‌های استاندارد
- بررسی وضعیت جسمی و رشد دام به صورت دوره‌ای
کم توجهی به بهداشت و سلامت دام
بهداشت دام یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند در افزایش یا کاهش سود دامداری نقش داشته باشد. بی‌توجهی به سلامت دامی، منجر به شیوع بیماری و کاهش بهره‌وری می‌شود.
نادیده گرفتن واکسیناسیون‌های دوره‌ای
دیگر مشکل رایج بین دامداری‌ها، ساده انگاری مسئله واکسیناسیون می‌باشد. واکسیناسیون منظم از بروز بیماری‌های مشترک میان دام‌ها جلوگیری می‌کند. دامداری‌هایی که واکسن‌های دوره‌ای را نادیده می‌گیرند، ممکن است با مرگ و میر بالا و شیوع بیماری‌های واگیردار روبه‌رو شوند.
عدم مدیریت بهداشت جایگاه و آخور
بهداشت در دامداری‌ها مخصوصا بهداشت جایگاه و آخور از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به همین دلیل جایگاه دام باید همیشه تمیز، خشک و ضدعفونی شده باشد. همچنین آخور آلوده، منبع اصلی انتقال بیماری‌های انگلی و عفونی است. بنابراین بهتر است که به موارد زیر برای حفظ بهداشت دامداری‌ها توجه کافی داشته باشید:
- شست‌وشو و ضدعفونی آخور و آبشخورها
- تهویه مناسب در سالن دامداری
- استفاده از بستر خشک و بهداشتی
اشتباهات مدیریتی در دامداری
مدیریت اصولی نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت یک دامداری دارد. اما بسیاری از دامداران به دلیل نداشتن دانش مدیریتی کافی یا بی‌توجهی به نیروی انسانی متخصص، دچار ضرر و زیان بالایی می‌شوند. یعنی ممکن است شما ابتدای کار، یک دامداری بسیار خوب، با دام‌های عالی و تغذیه مناسب داشته باشید، اما صرفا به دلیل مدیریت ضعیف، دچار زیان مالی شوید.
کمبود نیروی متخصص در مدیریت دام
بهره‌گیری از کارگران یا مدیرانی که تجربه و دانش کافی ندارند، می‌تواند کل روند تولید را مختل کند. حضور یک کارشناس دامپروری یا دامپزشک مقیم در دامداری، هزینه نیست بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است. همچنین آموزش دوره‌ای و مستمر مدیران و حتی کارگران مجموعه دامپروری باید مورد مدنظر صاحبان کسب‌وکار دامداری قرار گیرد.
استفاده از تجهیزات نامناسب و قدیمی
تجهیزات فرسوده و غیر استاندارد عامل دیگری‌ست که در نهایت به ایجاد مشکلات مالی منجر می‌شود. این قبیل تجهیزات ناکارآمد باعث افزایش دور ریز خوراک، سختی در شیردوشی و کاهش راندمان تولید می‌شوند. بنابراین توجه به این نکته حائز اهمیت است که سرمایه‌گذاری در تجهیزات نوین و کارآمد، هرچند هزینه‌های اولیه را بالا می‌برد اما موجب کاهش هزینه‌های جاری و افزایش عمر مفید دام می‌گردد. همچنین برای اطلاع از تجهیزات موردنیار در این حوزه می‌توانید مقاله‌ی لوازم و تجهیزات دامداری را مطالعه کنید.
بی‌توجهی به شرایط محیطی و نگهداری دام
از دیگر مسائل موثر در دامداری‌ها، شرایط محیطی و نحوه نگهداری دام‌هاست. شرایط محیطی تأثیر مستقیمی بر سلامت و بهره‌وری دام دارد. به همین دلیل، نادیده گرفتن دما، رطوبت، تهویه و فضای مناسب، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به همراه دارد.
تهویه نامناسب در محل نگهداری دام
هوای آلوده به گاز آمونیاک و رطوبت بالا باعث بروز بیماری‌های تنفسی و کاهش وزن دام‌ها می‌شود. تهویه اصولی و استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده در تابستان، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای حفظ سلامت دام است.
تراکم بیش از حد دام‌ها در یک محیط کوچک
یکی از خطاهای رایج در دامداری، نگهداری تعداد زیادی دام در فضایی محدود است. این کار باعث استرس، کاهش رشد و افزایش انتقال بیماری می‌شود. برای جلوگیری از مشکلات ناشی از تراکم بالا رعایت موضوعات زیر ضروریست:
- اختصاص فضای کافی برای هر رأس دام
- تقسیم‌بندی مناسب جایگاه‌ها بر اساس سن و نوع دام
- جلوگیری از استرس و درگیری بین دام‌ها
سخن آخر
نگهداری دام شغل ساده‌ای نیست و نیازمند آگاهی، تجربه و استفاده از روش‌های نوین دامپروری است. اشتباهاتی مانند انتخاب نژاد نامناسب، تغذیه غیر اصولی، کم‌توجهی به بهداشت، مدیریت ضعیف و بی‌توجهی به شرایط محیطی، از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند به کاهش سودآوری یا حتی شکست یک دامداری منجر شوند. با رعایت اصول علمی و مدیریتی، می‌توان از بسیاری از این ضررها جلوگیری کرد و آینده‌ای پایدار و سودآور برای کسب‌وکار دامی رقم زد.
