نگهداری صحیح از تجهیزات لبنی در هر فروشگاه، کارگاه یا واحد تولیدی لبنیات یکی از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند کیفیت محصولات، طول عمر دستگاه‌ها و در نهایت سودآوری کسب‌وکار را تضمین کند. شرایط آب‌وهوایی، مخصوصاً در مناطقی که رطوبت بالا و گرمای شدید وجود دارد، می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت دستگاه‌های لبنیاتی باشد. اگر دستگاه‌ها به درستی مراقبت نشوند، خیلی سریع دچار زنگ زدگی، کاهش بازدهی و حتی خرابی کامل خواهند شد. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم دستگاه‌های لبنی مانند شیرسردکن‌ها، پاستوریزاتورها، دستگاه‌های بسته‌بندی و تجهیزات نگهداری لبنیات سرمایه‌ای گران قیمت برای هر واحد تولیدی یا فروشگاه لبنی هستند. در نتیجه رعایت اصول نگهداری در شرایط خاص آب‌وهوایی هم به کاهش هزینه‌های تعمیرات کمک می‌کند و هم از هدررفت سرمایه و افت کیفیت محصولات نیز جلوگیری خواهد کرد.
بنابراین در این مقاله به بررسی روش‌های نگهداری تجهیزات لبنی در شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب پرداخته و راهکارهای عملی و کاربردی برای جلوگیری از خرابی دستگاه‌ها ارائه خواهیم داد.
چرا دانستن نکات نگهداری تجهیزات لبنی در هوای مرطوب اهمیت دارد؟
تجهیزات لبنی از جمله دستگاه‌هایی هستند که همواره با رطوبت، شیر و سایر فرآورده‌های لبنیاتی سر و کار دارند. وقتی این شرایط با رطوبت بالای محیط ترکیب شود، احتمال فرسایش قطعات و خرابی دستگاه‌ها چند برابر می‌شود.
نقش شرایط آب و هوایی در عمر مفید تجهیزات لبنیاتی
آب‌وهوا یکی از عوامل تعیین‌کننده در طول عمر دستگاه‌هاست. در مناطقی که رطوبت بالا و گرما زیاد است، قطعات فلزی و حتی بخش‌های الکترونیکی دستگاه‌ها بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند. مثلاً دستگاهی که در یک مغازه لبنی در منطقه مرطوب شمال کشور استفاده می‌شود، در مقایسه با همان دستگاه در یک محیط خشک، عمر کوتاه‌تری خواهد داشت مگر اینکه روش‌های نگهداری اصولی به کار گرفته شوند.
تاثیر رطوبت بر زنگ زدگی و خرابی دستگاه‌ها
رطوبت بالا باعث تسریع روند اکسیداسیون فلزات می‌شود که نتیجه آن زنگ زدگی است. زنگ زدگی علاوه بر آنکه ظاهر دستگاه را خراب می‌کند همچنین می‌تواند عملکرد قطعات مکانیکی را مختل کرده و حتی به موتور و کمپرسور و یا بخش‌های الکتریکی آسیب برساند. برای جلوگیری از این مشکلات، باید همواره رطوبت محیط کنترل شود و قطعات حساس به طور منظم بررسی گردند.
روش های موثر برای جلوگیری از خرابی تجهیزات در مناطق گرم و مرطوب
یکی از راه‌های مهم برای افزایش عمر دستگاه‌های لبنی، استفاده از روش‌های پیشگیرانه است. این اقدامات باعث می‌شوند دستگاه‌ها در شرایط سخت آب‌وهوایی دوام بیشتری داشته باشند. در ادامه یک سری از راه‌های جلوگیری از خرابی تجهیزات در مناطق گرم و مرطوب ارائه می‌شود.
استفاده از سیستم های خنک کننده محیطی برای افزایش طول عمر دستگاه
وجود سیستم‌های خنک کننده مانند کولرهای گازی یا چیلرهای صنعتی می‌تواند تاثیر زیادی بر کاهش دمای محیط داشته باشد. کاهش دما هم باعث می‌شود موتور دستگاه‌ها فشار کمتری را تحمل کند و هم از تجمع رطوبت بیش از حد در محیط جلوگیری می‌کند. پس اگر قصد خرید انواع تجهیزات لبنی مانند شیر سردکن و دستگاه‌های پاتیل پخت شیر را دارید، نسبت به جانمایی در محیطی که از تهویه مناسبی برخوردار است، اطمینان حاصل نمایید.
بهترین پوشش ها برای جلوگیری از تاثیر مستقیم گرما
یکی از اقدامات مؤثر دیگر، استفاده از پوشش‌های مقاوم به حرارت و رطوبت بر روی دستگاه‌هاست. برای مثال می‌توان هنگامی که دستگاه خاموش است و کارکردی ندارد، از روکش‌های پلاستیکی یا فلزی ضد زنگ استفاده کرد. همچنین در صورت امکان، قرار دادن دستگاه‌ها در مکان‌های سایه‌دار یا نصب سایبان بالای تجهیزات در کارگاه‌های سنتی، از تاثیر مستقیم نور خورشید و گرما می‌کاهد. پس با این اوصاف به این نکته پی می‌بریم که با درنظر گرفتن یک سری موارد پیشگیرانه ساده، می‌توان از هزینه‌های سرسام‌آور آینده جلوگیری به عمل آورد.
زمان بندی مناسب سرویس های دوره‌ای در مناطق گرم و مرطوب
سرویس دوره‌ای منظم برای دستگاه‌های لبنیاتی در مناطق مرطوب اهمیت دوچندان دارد. این سرویس‌ها شامل بررسی موتور، تعویض روغن‌ها، تمیزکاری فیلترها و بازبینی قطعات حساس است. معمولاً در مناطق خشک، سرویس هر شش ماه یک بار کافی است، اما در مناطق مرطوب بهتر است دوره‌های کوتاه‌تر، مثلاً هر سه ماه یک بار، انجام شوند. البته این مدت زمان برای دستگاه‌های مختلف متفاوت بوده و ممکن است برخی دستگاه‌ها بسته به میزان فعالیتشان در کسب‌وکار لبنیاتی به مدت زمان سرویس دوره‌ای کمتر یا بیشتری نیاز داشته باشند.
دستورالعمل روزانه برای افزایش عمر تجهیزات لبنی
علاوه بر اقدامات دوره‌ای، رعایت یک سری دستورالعمل‌های روزانه می‌تواند تاثیر بسزایی در افزایش عمر مفید دستگاه‌ها داشته باشد. دستورالعمل‌هایی که در ظاهر بسیار ساده بوده اما در بلند مدت از خرابی زودهنگام و یا نیاز به تعمیرات دستگاه جلوگیری به عمل می‌آورد.
بررسی منظم قطعات حساس به رطوبت و گرما
هر روز قبل از شروع کار یا بعد از پایان فعالیت روزانه، باید قطعاتی مانند موتور، سیم‌کشی‌ها، بخش‌های فلزی و محفظه‌های داخلی حتی به صورت چشمی بررسی شوند. این کار باعث می‌شود مشکلات کوچک قبل از تبدیل شدن به ایرادهای بزرگ شناسایی شوند. همچنین در صورتی که تغییر کوچکی در عملکرد دستگاه ایجاد شد، مثلا صدای خاصی از آن به گوش رسید و یا مثلا برای دستگاه شیر سردکن، اگر مدت زمان سرد کردن شیر افزایش یافت، حتما با تعمیرکار تجهیزات لبنی و یا کارخانه تولیدکننده دستگاه برای دریافت مشاوره تماس بگیرید.
تمیزکاری روزانه تجهیزات لبنی برای جلوگیری از تجمع آلودگی
آلودگی‌ها و باقی‌مانده شیر یا مواد لبنی اگر روی دستگاه باقی بمانند، می‌توانند در ترکیب با رطوبت محیط باعث خوردگی یا رشد قارچ و باکتری شوند. بنابراین تمیزکاری روزانه دستگاه‌ها با مواد مناسب ضد زنگ و ضدعفونی‌کننده استاندارد توصیه می‌شود. بعضا دیده شده است که برخی لبنیاتی‌ها همین موضوع نظافت روزانه دستگاه را پشت گوش انداخته و همین امر در نهایت باعث آلودگی فرآورده‌های لبنی و یا خرابی و زنگ زدگی دستگاه شده است.
بهترین ابزارها برای محافظت از تجهیزات لبنیاتی در شرایط سخت
در کنار اقدامات پیشگیرانه و سرویس‌های دوره‌ای، استفاده از ابزارهای جانبی و محافظتی می‌تواند نقش مهمی در حفظ کیفیت و عمر دستگاه‌ها داشته باشد. ابزارهای به به صورت پوشش عمل کرده و یا به عنوان کنترلگر دما و رطوبت محیط فعالیت می‌کنند.
استفاده از روغن ها و پوشش های ضد زنگ برای نواحی حساس
روغن‌کاری قطعات فلزی متحرک و استفاده از اسپری‌های ضد زنگ در بخش‌های آسیب‌پذیر، یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از خوردگی و فرسودگی است. این کار باید به طور منظم انجام شود، به ویژه در دستگاه‌هایی که دائم در تماس با رطوبت قرار دارند.
ابزارهای ساده برای کنترل دما و رطوبت محیط
همانطور که پیشتر گفته شد، دما و رطوبت بالا، باعث کاهش عمر دستگاه‌های لبنیاتی می‌شود. به همین دلیل برای زیر نظر داشتن مقدار دما و رطوبت، دماسنج‌ها و رطوبت‌سنج‌های دیجیتال به عنوان ابزارهایی ساده ولی کاربردی هستند که می‌توانند در هر مغازه یا کارگاه لبنی مورد استفاده قرار گیرند. کنترل مداوم دما و رطوبت به مدیر یا مسئول فنی کمک می‌کند تا در صورت افزایش غیرطبیعی این فاکتورها سریعاً اقدام لازم انجام دهد.
هزینه های پنهان ناشی از تعمیرات تجهیزات لبنی
خرابی تجهیزات نه تنها هزینه مستقیم تعمیرات را به دنبال دارد، بلکه هزینه‌های غیرمستقیم زیادی نیز ایجاد می‌کند. این هزینه‌ها در بسیاری از موارد از خود تعمیرات گران‌تر تمام می‌شوند. به همین دلیل است که اکثر مواقع می‌گویند که پیشگیری بهتر از درمان است.
چرا پیشگیری ارزان تر از تعمیرات است؟
پیشگیری با انجام سرویس‌های منظم و مراقبت روزانه، هزینه بسیار کمتری نسبت به تعمیر یا تعویض دستگاه دارد. برای مثال، روغن‌کاری ماهانه یک موتور هزینه‌ای اندک دارد، اما در صورت خرابی کامل موتور، مالک مجبور است چندین برابر هزینه پرداخت کند. این موضوع در تمام تجهیزات اهمیت به سزایی دارد. به گونه‌ای که شما با درنظر گرفتن بخش اندکی از درآمد خود، می‌توانید از هزینه‌های آینده جلوگیری کنید. مخصوصا که ممکن است به دلیل نوسانات بازار، قیمت تجهیزات روز به روز بیشتر شود.
یکی از موضوعات مهمی که واحدهای لبنیاتی با آن درگیر هستند عدم اطلاع از مشکلات رایج دستگاه شیر سردکن است. توصیه می‌کنیم با مطالعه مقاله مشکلات رایج شیر سردکن و روش‌های پیشگیری از آن با این دستگاه و مشکلات رایج آن بیشتر آشنا شوید تا بتوانید تصمیم‌گیری بهتری در روند حل مشکلات داشته باشید.
عوامل اصلی افزایش هزینه های تعمیرات
تا اینجا یک سری نکات درمورد پیشگیری از افزایش هزینه‌های تعمیرات گفته شد. در ادامه به برخی از عواملی که در نهایت باعث افزایش هزینه تعمیرات تجهیزات لبنی می‌شوند اشاره می‌گردد:
- عدم توجه به سرویس‌های دوره‌ای
- بی‌توجهی به شرایط محیطی (گرما و رطوبت)
- استفاده از قطعات غیراصل یا بی‌کیفیت در تعمیرات
- دیر اقدام کردن برای رفع مشکلات کوچک
کلام آخر
نگهداری تجهیزات لبنی در هوای مرطوب و گرم، موضوعی است که نباید نادیده گرفته شود. شرایط آب‌وهوایی می‌تواند به سرعت باعث کاهش عمر مفید دستگاه‌ها شود، اما با رعایت اصول ساده‌ای مثل تمیزکاری روزانه، سرویس‌های منظم، استفاده از ابزارهای کنترلی و پیشگیرانه، می‌توان تا حد زیادی از بروز مشکلات جلوگیری کرد. سرمایه‌گذاری روی نگهداری به مراتب ارزان‌تر از هزینه‌های سنگین تعمیرات یا تعویض تجهیزات است. بنابراین هر فروشگاه لبنی، کارگاه سنتی یا واحد صنعتی لبنیاتی، باید نگهداری تجهیزات خود را به عنوان اولویت اصلی در نظر بگیرد تا هم کیفیت محصولات تضمین شود و هم از ضررهای مالی جلوگیری گردد.
